تله جذاب دشمن برای اقتصاد كشور چرا واردات كالاهای لوكس مشمول تحریم نشد؟
به گزارش خبرگزاری نام ۳۱ شهریور آغاز هفته دفاع مقدس و یادآور آغاز جنگ تحمیلی ۸ ساله است. نگاهی به تجارب اقتصادی كشور طی ۸ سال جنگ تحمیلی در همه ابعاد تولید، توزیع و تجارت شاید این روزها كه به قول بیژن زنگنه وزیر نفت سخت تر از دوران جنگ است خالی از لطف نباشد.
مریم یعقوبی: انقلاب اسلامی تحولات شگرفی را در اقتصاد ایران رخ داد. این در حالی بود كه بلافاصله پس از انقلاب اسلامی كشور وارد ۸ سال جنگ تحمیلی با عراق شد. جنگی كه در ظاهر با حمله نظامی یك كشور به ایران اما در باطن جنگ اقتصادی تمام كشورهای غرب و شرق با ایران بود.
اقتصادی كه با تاكید بر استخراج و فروش نفت شكل گرفته بود طی سال های نخست پس از انقلاب اسلامی گرفتار چالشی به نام كاهش تولید و صادرات نفت شد. اما عزم عمومی و جهادی حاكم بر بدنه دولت از یك سو و همبستگی دولت و ملت برای حفظ و پایداری اقتصاد داخلی كشور طی آن سال ها توانست معجزات اقتصادی را در كشور رقم بزند كه همچنان با گذشت بیشتر از ۳۵ سال همچنان به نقل محافل كارشناسی و اقتصادی تبدیل گشته است.
اگرچه نرخ تورم رو به افزایش، كسری بودجه، كاهش درآمدهای نفتی و سایر مشكلات كلان اقتصادی طی سال های آغازین انقلاب اسلامی و در دوران جنگ تحمیلی مهمترین مشكلات دولت بود اما تأمین كالاهای اساسی در كنار تأمین مایحتاج دفاع مقدس و نظامی اولویت دولت بود و با تمام توان بر آن اهتمام داشت.
مرور خاطرات دولتمردان دفاع مقدس و اقداماتی كه آن روزها انجام می شد پس از گذشت بیشتر از ۳ دهه شاید بیشتر از هر زمانی هم اكنون كه در دوران سخت اقتصادی ناشی از تحریم های ظالمانه امریكا ضد كشورمان قرار داریم كارآمد باشد.
دردوران جنگ تمام بخش های اقتصادی در خدمت تولید بودند
حسن عابدی جعفری یكی از این افراد است كه طی سال های دفاع مقدس وزیر بازرگانی دولت دوم جنگ بود.
وی در اولین جلسه از نشست های اقتصاد ایران در دوران دفاع مقدس به مبحث تولید در دوران جنگ پرداخته و اظهار داشت: گاهی اوقات و در بعضی مقاطع این اتفاق افتاده است كه تجارت، شبكه بانكی و سایر خدمات بر سر تولید آوار شده و اجاره نفس كشیدن به تولید نمی دهند. به جای اینكه همه این موارد در خدمت تولید باشند تولید را به خدمت خود گرفته اند. درحالی كه در دوران دفاع مقدس همه اینها در خدمت تولید بودند و در كنار آن بخشی از تولید هم در خدمت دفاع مقدس بود. اصل بر این بود كه خدمات غیر تولید در خدمت تولید قرار بگیرند تا این بخش بتواند با ظرفیت حداكثری به كشور و دفاع مقدس خدمت كند. تا امروز واردات كالاهای لوكس و تجملی مشمول هیچ محدودیتی حتی تحریم نشده است و تحریم كنندگان خود اعتراف می كنند كه ما عمدا واردات كالاهای تجملی را تسهیل كردیم
ما در عرصه تولید دوكار را می توانستیم انجام دهیم كه جدای از امور مربوط به جنگ بود. یك آنكه آن بخش از تولید كه زیرمجموعه وزارت بازرگانی بود باید احصا شده و به بهترین نحو بعنوان سربازان اصلی تولید در كشور تقویت شود. ازاین رو معاونتی بعنوان پشتیبانی از صنوف بوجود آمد و تمام صنوف تولیدی را شناسایی و دسته بندی كرد و این صنوف را از صنوف توزیعی تفكیك كرد.
اقدام دوم این بود كه با عنایت به اینكه در كشورهای توسعه یافته توسعه از واحدهای كوچك تولیدی اتفاق می افتد. فرض را بر این قرار دادیم كه تمام صنایع كوچك باید تقویت شوند. در همان دوران بیشتر از ۴۳ نمایشگاه خارجی برای صنایع كوچك در كشورهای دیگر انتخاب گردید و در همان دوران سخت این صنایع به ایننمایشگاهها رفته و ارزآوری داشتند.
بنابراین تأمین مواد اولیه و نقدینگی و زمینه فروش محصولات انها سبب تقویت تولید در كشور شد.
افتخارآفرینی دولت جنگ با تعریف دقیق جایگاه تجارت
فرشاد مؤمنی استاد دانشگاه و اقتصاد دان هم بعنوان یكی از افراد شناخته شده در این عرصه در نشست موسسه مطالعات دین و اقتصاد به مبحث تولید در دوران دفاع مقدس پرداخت و اظهار داشت: در دایره اقتصاد دوران دفاع مقدس باید خیلی از امور به شهید رجایی نسبت داده شود چون كه شهید رجایی در خیلی از زمینه های اقتصاد دوران دفاع مقدس نقش تأسیسی داشتند.
وی اضافه كرد: رابطه بین تولید، تجارت و توسعه را باید از مفاهیم آغاز نماییم. رابطه تجارت و توسعه با سوء برداشت ها به پرمناقشه ترین مباحت در تاریخ اندیشه اقتصاد كشور شده است. وقتی صحبت از تولید می نماییم منظور تولید توسعه گراست. یعنی تولید كه منجر به رفع فقط و كاهش عقب ماندگی می شود.
مومنی با اشاره به تعریف دقیق تجارت اظهار داشت: منظور ما در یك جا تجارتی است كه مولود واردات است و در یك جا تجارت مولود تولید ملی و ابزاری برای تقویت تولید ملی است.
وی اضافه كرد: شاید بزرگترین افتخاری كه در اقتصاد سیاسی ایران در دوران دفاع مقدس رخ داده است این است كه جابجایی و دگرگونی بنیادی در این زمینه صورت گرفت. در دوران جنگ تجارت مولود واردات تا حد ممكن كنترل شد و سهم وارداتی كه ربطی به تولید نداشت تقریباً به صفر رسید. این كار به حدی با عظمت و بزرگ بود كه حتی منتقدان دولت هم از آن بعنوان شاهكاری بی بدیل در تاریخ اقتصادی معاصر ما نام می برند. چون كه واردات كالاهای تجملی و مصرفی تقریباً به صفر رسیده بود. در حالیكه در سال های ۶۹ تا ۷۲ اندازه واردات كالاهای لوكس و تجملی ۵۳ برابر شد. این واردات محصول آزاد سازی اقتصادی بود كه در اصل در اختیار آزادسازی واردات قرار گرفت و از منظر اقتصاد سیاسی می توان گفت تا امروز واردات كالاهای لوكس و تجملی مشمول هیچ محدودیتی حتی تحریم نشده است و تحریم كنندگان خود اعتراف می كنند كه ما عمدا واردات كالاهای تجملی را تسهیل كردیم كه ضربات مهلكی به تولید كشور وارد كنند.
نرخ ۲۷ درصدی تورم در دوران دفاع مقدس
محمدجواد ایروانی وزیر امور اقتصاد و دارایی دولت جنگ هم سال قبل در سخنانی در موسسه مطالعات دین و اقتصاد درمورد نرخ تورم در سال های جنگ تحمیلی اظهار داشت: باوجود محدویت هایی كه در حوزه های گوناگون و درآمدهای دولت در آن دوران وجود داشت بالاترین نرخ تورم كشور نزدیك به ۲۷ درصد بود كه در سال ۶۷ رقم خورد در حالیكه در دوره های بعد با وجود درآمدهای سرشار نفتی و نبود هیچ گونه بحران در كشور تورم تاریخی ۴۹.۸ درصد را تجربه كردیم كه در تاریخ اقتصاد پس از انقلاب كم سابقه است.
كاهش درآمدهای نفتی و سیاست های انقباضی
وی خاطرنشان كرد: با عنایت به كاهش درآمدهای نفتی ناچار به اتخاذ سیاست های انقباضی شدیم، نكته مهم این بود كه با همین سیاست های انقباضی، نظام هدایت نقدینگی كشور را متحول كرده و نقدینگی را به سمت تولید هدایت كردیم.
وی با عرضه آماری در مورد موفقیت هدایت تسهیلات به سمت تولید در آن سال ها اضافه كرد: متوسط تسهیلات پرداختی به بخش های تولیدی در سال های ۵۹ تا ۶۴ ۱۲.۵ درصد بود ولی از ۶۴ تا ۶۷ این عدد دو برابر شده است. این كار به حدی با عظمت و بزرگ بود كه حتی منتقدان دولت هم از آن بعنوان شاهكاری بی بدیل در تاریخ اقتصادی معاصر ما نام می برند. چون كه واردات كالاهای تجملی و مصرفی تقریباً به صفر رسیده بود
وزیر اقتصاد دوران دفاع مقدس اضافه كرد: در بخش های غیر تولیدی رشد تسهیلات در دوره ۵۹ تا ۶۴، ۱۵ درصد بود اما در دوره سه سال آخر جنگ به زیر یك درصد رسید. بخش غیر تولیدی مثل بازرگانی بیشتر از ۵۰ درصد تسهیلات به خود اختصاص می داد ولی در دوران مسئولیت ما، رشد این تسهیلات صفر شد. یعنی سیستم بانكی را تشویق می كردند تسهیلات خویش را به بخش های مولد و تولیدی پرداخت كند.
درآمد نفتی تنها ۳۶ میلیارد دلار در سال
ایروانی اظهار داشت: وقوع جنگ كه صادرات نفت را با مشكل رو به رو كرده بود سبب شد تا درآمدهای ارزی دولت كه بعد از انقلاب برای مدتی بهبود یافته بود، به ۱۰ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار در سال ۱۳۶۰ كاهش پیدا كند و كشور را با كسری موازنه ارزی ۵/۴ میلیارد دلاری رو برو كند. در سال های آغازین دهه ۱۳۶۰، با افزایش باردیگر قیمت نفت، اقتصاد متكی به نفت ایران یكی دو سالی رشد مثبت را تجربه نمود و نرخ تورم در سال ۱۳۶۴ به ۴/۶ درصد رسید كه پایین ترین نرخ تورم در سال های پس از انقلاب بشمار می رود. اما طولانی شدن جنگ منجر به ادامه كاهش درآمد سرانه و سرمایه گذاری شد و درآمدهای ارزی دولت در سال ۱۳۶۵ تنها به ۲/۶ میلیارد دلار رسید. كاهش درآمدهای ارزی آن چنان بودجه كشور را تحت تأثیر قرار داد كه در سال پایانی جنگ كسری بودجه به نیمی از كل بودجه می رسید و و تورم به ۲۹ درصد و نرخ بیكاری به ۸/۱۵ درصد رسیده بود.
وی افزود: در سال ۶۵ درآمد ارزی ما ۵.۷ میلیار دلار بود كه رقم خیلی كمی شد و در سال های پایانی جنگ درآمدهای نفتی كمی را تجربه كردیم در واقع در چهار سال آخر جنگ كل درآمد نفتی ما ۳۶ میلیار تومان بیشتر نبود، در این بازه زمانی عراق ۱۲۰ میلیار تومان درآمد ارزی داشت. حالا شما تورم و وضعیت اداره كشور را با دوره های بعد مقایسه كنید مثلاً در سال ۹۰ درآمد ما از نفت به ۱۱۸ میلیارد تومان رسید و تورمی كه همه آنرا مشاهده نمودند. باید با عنایت به درآمدهای نفتی تورم را در میان سال های مختلف مقایسه كرد.
این نكته را هم عرض كنم كه هرموقع ما درآمدهای نفتی بالایی داشتیم شاهد فروپاشی انضباط مالی بوده ایم كه در ادبیات عملی از آن بعنوان نفرین طبیعت نام می برند.
كسری بودجه در سال ۶۷
ایروانی در مورد كسری بودجه در سال ۱۳۶۷ هم اظهار داشت: مطرح می كنند كه در سال ۱۳۶۷ نصف بودجه كسری بوده است اما نمی گویند این كسری به چه خاطر بوده است؟ آیا ما در مدیریت هزینه ها موفق نبوده ایم یا اینكه درآمدهای نفتی ما كاهش پیدا كرد.
به گفته وی در آن سال ها ما هیچ افزایش هزینه ای نداشتیم بلكه با كاهش قیمت نفت آن كسری در بودجه رقم خورد كه در واقع نصف بودجه كسری بود. وقتی درآمدهای نفتی كاسته می شود شما اگر برای آن جایگزین پیدا نكنید مثلاً وام خارجی نگیرید در بودجه به كسری خواهید خورد. ما در این سال ها با وجود مشكل درآمدهای نفتی یك دلار وام خارجی نگرفته ایم و تمام بدهی های رژیم گذشته را هم پرداخت كردیم و یك قسط ما عقب نیفتاد به نحوی كه معروف شده بود امضای ایرانی پای آل سی ها شمس طلاست.
رساندن سهم ۴۷ درصدی مالیات در بودجه
ایروانی در بخش دیگری از سخنان خود در این جلسه اظهار داشت: سیاست مالی هم خیلی مهم بود، در این عرصه سعی كردیم مالیات را نهادینه نماییم. مالیات یكی از مسائل اساسی بود چون مشكلاتی وجود داشت وعده ای می گفتند نباید مالیات بدهیم. نهادهای صنفی را به كار گرفتیم و كمیسیون های مالیاتی را در نهادهای صنفی مستقر كرده و اجازه دادیم اسناد خویش را قطعی كنند. ابتدای انقلاب فقط ۱۹ درصد بودجه كشور را مالیات تشكیل می داد اما ما این درصد را به ۴۷ رساندیم.
وزیر اقتصاد دارایی دوران جنگ افزود: قانون مالیات های مستقیم را از مجلس گرفتیم و یك مركز مطالعات مالیاتی تشكیل دادیم كه مبحث مالیات بر ارزش افزوده را در ۴۸ كشور بررسی كرد، ازاین رو لایحه مالیات بر ارزش افزوده را در ۱۳۶۶ به تصویب دولت رسانده و به مجلس عرضه كردیم اما متاسفانه بعد از جنگ همه این لوایح را كنار گذاشتند و با ۲۲ سال تأخیر و زمانی كه آن ۴۸ كشور به ۱۴۸ كشور تبدیل گشته بودند قانون مالیات بر ارزش افزوده را اجرا كردند. با ماده ۲۲ قانون دائمی برنامه های توسعه همه چیز را رها كرده اند.
۲۵۲۲۶۲۲۶
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب