عضو اندیشكده علم الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مطرح كرد
نظام سیاسی کشورضامن اجرای سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
خبرگزاری نام: عضو اندیشکده علم الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اظهار داشت: کل نظام سیاسی کشور به تناسب وظیفه ای که نسبت به سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پیدا می کنند، باید با نوشتن اسناد راهبردی و برنامه های اجرایی، اجرای درست و دقیق، سند الگو را ضمانت کنند.
به گزارش خبرگزاری نام به نقل از ایسنا، محمدمهدی شیخ جباری عضو اندیشکده علم الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و رئیس پژوهشکده فیزیک پژوهشگاه دانش های بنیادی در گفت وگویی تفصیلی به نقد و ارزیابی عملکرد مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت طی یک دهه گذشته پرداخت و اظهار داشت: بعد از ابلاغ سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، باید گفتمان سازی بین نخبگان علمی و مردم و از آن مهم تر بین اجزای مختلف حاکمیت به درستی صورت گیرد. در این صورت میتوان نسبت به ضمانت اجرای سند الگو در جامعه اطمینان پیدا کرد.
مشروح این گفتگو در ادامه آمده است.
با توجه به این که بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران در شعار «جمهوری اسلامی» از نظر تقدم و تأخر، جمهوری را بر اسلامی مقدم می دانستند چرا در نامگذاری اسم مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اسلامی بر ایرانی مقدم نوشته شده است. آیا دوگانه ای در این حوزه وجود دارد یا اسلام و ایران بعنوان ظرف و مظروف ملاک بوده است؟
به نظر بنده این دو تقدم و تاخری نسبت به یکدیگر ندارند و قابل جدا کردن از یکدیگر نیستند. این تصور که اسلام و ایران در طول هم قرار گیرد یا از این که تصور شود این دو از هم قابل جدا شدن هستند، اصلا تصور درستی نیست. اسلام و ایران در بستر تاریخی اجتماعی مترادف یکدیگر هستند.
ماهیت سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت چیست؟ آیا سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، یک کلان نظریه یا یک سند استراتژیک و یا صرفا یک گفتمان فراگیر اجتماعی است؟
این سوال برای بنده هم بسیار اهمیت دارد و در جلسات مختلف اندیشکده علم به تفصیل با اعضا پیرامونش صحبت کردیم. بنده از منظر دیگری سوال شما را طرح می کنم و تلاش می کنم پاسخ دهم. طی 20 چند سال قبل اسناد گوناگونی تصویب گردید که مهم ترین آنها سند چشم انداز 20 ساله، نقشه جامع علمی کشور، سند ملی نخبگان و برنامه های پنج ساله توسعه ای بود. خیلی از این سندها به اهدافشان نرسیدند.
در تدوین هر سندی باید علل اجرا نشدن اسناد قبلی صدمه شناسی شود تا به همان چالش ها و مشکلات در سند بعدی بر نخوریم. بخش مهمی از صدمه ها متوجه فقدان ایجاد گفتمان فراگیر بین جامعه نخبگان و عموم مردم بود. تا وقتی این گفتمان فراگیر شکل نگیرد بقیه اجزا و اهداف کلان برنامه ها هم به وقوع نمی پیوندد.
به نظر بنده ماهیت سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت هم مبتنی بر کلان نظریه، هم ریشه در سند استراتژیک و هم مبتنی بر گفتمان فراگیر اجتماعی دارد و این سه در طول یکدیگر قرار دارند نه عرض هم دیگر.
تجربه صدمه شناسانه بنده می گوید برای شروع کار باید از گفتمان سازی اجتماعی شروع کرد. اگر این گفتمان سازی به هر علت انجام نشود، در صورت نوشتن کلان نظریه ها هم سند الگو خیلی راه به جایی نخواهد برد.
«پیشرفت» در سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، چه تفاوتی با مفهوم بدیلی مثل توسعه دارد؟
سوال بسیار مهمی است و بنده از وجوه دیگر هم به این سؤال پاسخ می دهم. یکی از سوالاتی که بیشتر از 50 سال است در فلسفه علم مطرح است، آیا علم پیشرفت دارد یا خیر؟ مفهوم پیشرفت در مباحث عمیق فلسفی گوناگونی مطرح می شود که این مباحث بسیار جدی است. شما مفهوم واژه پیشرفت را مقابل توسعه مطرح کردید، بنده برای توضیح دقیق تر، کلمه پیشرفت را معادل progress، کلمه بهبود را معادل improvement و کلمه توسعه را معادل development می گیرم. معنای لغوی توسعه با معادل انگلیسی آن یعنی development یکی نیست. لغات باید در بستر خودش دید، فهمید و بحث کرد.
به نظر بنده فرق واژه پیشرفت یا progress با بهبود یا improvement این است که پیشرفت در جهت نیل به هدف اتفاق می افتد، یعنی عامل بیرونی سبب عملیاتی شدن این مفهوم می شود.
واژگان وقتی ترجمه می شود امکان دارد محتوایش را از دست بدهد. در علوم اجتماعی منظور از کلمه پیشرفت، کلمه ارتقاء است. در مفهوم کلمه توسعه هدف بیرونی وجود دارد، اما این هدف لزوما در جهت بهبود نیست و بیشتر بار و معنای بهره کشی دارد. نتیجه این نوع توسعه که با مدرنیته همراه می باشد طی پنج قرن گذشته این بوده که توسعه به صورت موضعی اتفاق افتاده و جهت گیری بلندمدت نداشته است، به بیان دیگر هیچ افق فرامادی ایی نداشته است. تلقی بنده از مفهوم پیشرفت، مفهوم بلندمدت تر و فراگیرتری است.
نسبت سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و سند الگوی توسعه پایدار چیست؟
توسعه پایدار در تلاش است به واژه توسعه که واژه ای بهره کشانه است، قید بزند و تلاش دارد تبعات منفی توسعه را کم کند، اما در توسعه پایدار هم، مساله پیشرفت مطرح نیست. واژه پیشرفت، به دلیل جهت مندی که دارد، به نسبت واژگان توسعه و توسعه پایدار ارزش بالاتر و بهتری دارد.
مفهوم توسعه پایدار مفهومی است که بر مبنای یک جهان بینی ساخته شده و سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت هم باید مُبین یک جهان بینی باشد و از حقیقت های جاری فاصله نداشته باشد.
سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت باید ناظر به تبیین یک چارچوب فسلفی و دیدگاهی باشد و گفتمان ساز باشد. بقیه مسائل همچون برنامه های پنج ساله جزو اهداف بعدی است.
نظام حاکمیت یا حکمرانی اسلامی در سند الگو چگونه تصویر شده است؟
نظام حکمرانی وسیله ای است برای رسیدن به تلقی و تصوری که جامعه از خودش دارد ازاین رو بسیار مهم می باشد که تصور و تلقی درست جامعه در سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ترسیم شود. شناخت تصورات و تصویر یک جامعه از خودش اهمیت زیادی دارد. عصاره این دیدگاه را باید گرفت و نقاطی که فکر می نماییم نیازمند اصلاح است را شناسایی و رفع کرد و فکر می کنم انجام این کار مهم بر عهده نظام حکمرانی است.
همزمان با تصورات روشنی که نسبت به جامعه می شود باید در جهت اصلاح ایرادات کوشش کرد. دو پارامتر نظام حکمرانی و تصویری که جامعه از خودش دارد در فرض سوال شما باید مورد توجه همزمان قرار گیرد. تصویر جامعه از خودش مساله بسیار مهمی است که هم در تدوین اسنادی نظیر سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و هم در بخش تدابیر باید مورد توجه جدی قرار داشته باشد. نظام حکمرانی خودش هدف نیست بلکه وسیله ای است برای رساندن جامعه به اهداف مشخص و روشن.
فلسفه وجودی، لزوم یا عدم لزوم تهیه سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت خصوصا در آغاز دهه‌ی پنجم انقلاب اسلامی چیست؟
باید بتوانیم سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را در پنجمین دهه انقلاب اسلامی از نظر فلسفه وجودی و لزوم های که باعث تدوین این سند شد به خوبی برای جامعه توضیح دهیم. این کار قدم صفرم است. البته توجه به مسائل روزمره و مدیریت آنها به علل مختلف برای متولیان و مجریان چنین سند استراتژیک و مهمی اهمیت دارد که نباید از آنها غافل شد.
باید همانند کشورهای توسعه یافته که از حمایت های فکری و نظری اتاق های فکر متخصصان و کارشناسان زبده و ماهر بهره می برند، ما هم با به خدمت گرفتن چنین اتاقهای فکری که در غالب مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت متصور است در جهت اجرای اسناد راهبردی اقدام نماییم.
با توجه به انبوه اسناد راهبردی و سیاستی فراوان موجود در کشور، چه ضرورتی برای عرضه سندی دیگر مانند سند الگو وجود داشت؟
به سادگی با خواندن سند چشم انداز توسعه 20 ساله کشور میتوان به عمق شکاف بین این سند و وضع موجود پی برد. با اینکه تلاش این بود که این سند اجرا شود، اما حقیقت این است که به علت قرار نگرفتن در فهرست نظام برنامه ریزی دستگاههای مسئول شکست خورد.
گذشته از آن سند چشم انداز با حقیقت های جاری کشور تناسب نداشت.
مطالعه تطبیقی که بین سند چشم انداز خودمان با اسناد توسعه ای از شرقی ترین کشور آسیا تا غربی ترین کشور آمریکای شمالی انجام شد به وضوح نشان داده است در سند چشم انداز 20 ساله ایران مجموعه ای گردآوری شده از اسناد این کشورها بود که حتی نمی شد نام گرته برداری بر آن گذاشت.
این سند چیزی بیشتر از فهرست آرزوها نبود.
اگر سند چشم انداز کشور در اختیار عامی ترین مردم کشور گذاشته شود به سرعت پی به شکاف عمیق وضع موجود و نقطه مطلوب می برند. بضاعت علمی و اجرایی کشور بیشتر از چیزی بود که در نوشتن و اجرای سند چشم انداز توسعه به کار گرفته شد.
این تصور که میتوان سندی نوشت که از انبان تجربیات سالیان طولانی بی بهره باشد، جز خسران و افسوس حاصل دیگری ندارد نتیجه که پس از 18 سال عاید سند چشم انداز توسعه شد.
این سند بر عکس ادعایش که هرآنچه خوبان دارند، یکجا همه خوبی ها را نداشت. این سند در بهترین حالت تلاشی بود برای حرکت کشور در راه کار برنامه ای.
جایگاه مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در ساختار مدیریتی کشور کجا است؟
موفقیت سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با عنایت به سرعت تحولات جهان امروز در گرو پیشبینی دقیق و اصولی بخش های گفتمان سازی، صدمه شناسی وضعیت موجود و اصلاح وضع موجود به سمت وضع مطلوب است. بی توجهی به این مسائل آینده روشنی را برای سند الگو به ارمغان نمی آورد. گفتمان سازی و پیشبینی اصلاح همچون اموری است که باید به صورت مستمر در دل سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت باشد. هیچگاه این طور نیست که فقط یک مرتبه برای همیشه به این مهم توجه کند و بتواند توقع موفقیت های مستمر را داشته باشد.
ضمانت اجرای سند الگو چیست؟ چه اقداماتی پیشبینی شده تا سند الگو به سرنوشت دیگر اسناد برنامه ای کشور گرفتار نشود؟
یکی از خصوصیت های سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، نسبت به سایر اسناد برنامه ای کشور پیشبینی مجموعه ای از تدابیر مختلف است. مرکز از این طریق ریل گذاری کرده است. انباشت تجربه ای در سوال قبلی درباره اش صحبت کردم، در بخش تدابیر سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ملاک کار قرار گرفته است.
در مرحله تدوین سند الگو کاری بیشتر از این از مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت متصور نیست. البته پس ابلاغ و به اجرا درآمدن سند و جمع کردن بازخوردها اصلاحات لازم مبتنی بر صدمه شناسی انجام باید صورت گیرد.
بعد از ابلاغ سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت باید گفتمان سازی بین نخبگان علمی و مردم و از آن مهم تر بین اجزای مختلف حاکمیت به درستی صورت گیرد. در این صورت میتوان نسبت به ضمانت اجرای سند الگو اطمینان پیدا کرد.
کل نظام سیاسی کشور به تناسب وظیفه ای که نسبت به سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پیدا می کنند باید با نوشتن اسناد راهبردی و برنامه های اجرایی اجرای درست و دقیق سند الگو را ضمانت کنند.
نقش اندیشکده ها بخصوص اندیشکده علم در تدوین، اجرا و نظارت بر تدابیر پیشنهادی و مصوب چیست؟
علم سه وجه دارد. وجه فردی که هر کس با فهم خوب اطرافش، احساس خوبی پیدا می کند. وجه دوم وجه اجتماعی است که می تواند بین مجموعه دانشمندان و ارزشمندان تعیین کند که چه چیز علم است و چه چیزی علم نیست و وجه سوم کاملا انتزاعی است و به توصیف جهان می پردازد.
خلاصه ای از سه جنبه ای که بیان کردم در بعضی تدابیر مصوب اندیشکده علم به تصویب رسید.
نکته مهم این است که به بعد اجتماعی علوم درست نگاه نماییم. این سخن معانی مختلفی دارد. دو واژه علم و فناوری معمولاً به یک معنا و مترادف استفاده می شود در حالیکه مفهوم این کلمات ربطی به هم ندارد. ارتباط این دو واژه با یکدیگر ارتباطی طولی است به معنای دیگر علم پایه فناوری است.
چرخه علم و فناوری و تولید ثروت از پژوهش های تئوریک شروع می کند و با پیمودن پنج حلقه زنجیره ای به تولید محصول نهایی و ثروت ختم می شود. قوت یک زنجیره به قوت تک تک حلقه های زنجیر مرتبط می باشد. اگر زنجیری داشته باشیم که یک حلقه آن ضعیف باشد، عملکرد کل زنجیر تحت تأثیر قرار می گیرد و ضعیف می شود.
بعد اجتماعی علم در کنار کالای فناورانه و تولید ثروت در سند الگو پررنگ تر از سایر وجوهش است. انباشت تجربیات در پیشرفت علوم که موضوعی فراتر از مرزی های سیاسی و جغرافیایی است. یعنی اگر می خواهیم در این تجربه مشترک بشری سهمی داشته باشیم باید ارتباطات وسیع و مفهوم دار علمی با سایر کشورها داشته باشیم.
این مهم در یکی از تدابیر مصوب اندیشکده علم مصوب شد. با نداشتن ارتباطات علمی با سایر کشورهای جهان بطور قطع نمی توانیم سهمی در پیشبرد علم و پیشرفت آن داشته باشیم.
سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت سندی نگاشته شده و منقح شده از یک طرز تفکر و جهان بینی است که تا اجرایی نشود نمی توان متوجه بازخوردها، نقایص و ایراداتش شد. به قول قدیمی ها دیکته نانوشته غلط ندارد. اگر مدعی تاثیرگذاری این سند هستیم، باید صبر نماییم تا پس از ابلاغ بازخوردها و عملکرد آنرا در عرصه اجرایی ببینیم و اشکالات احتمالی را رفع نماییم.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب